‘Ahlaka dair ne biliyorsam hepsini futbola borçluyum’
Camus

Benim için tribün; yanımda ister babam, ister eşim, ister bir aile büyüm olsun küfür edilebilen bir ortam olagelmiştir. Elbette bundan kıvanç duymuyorum ama küfürle ilgili ahkam keseceksem dürüst olmam gerekir. Kendimi bilerek gittiğim ilk maçta, yükselen küfürlü tezahürata eşlik edip etmeme konusunda iç çatışma yaşarken, ‘bak burada küfür et ama dışarıda duymayacağım’ diyen babamdan aldığım cesaretle –evet itiraf ediyorum- hemen her maçta küfür etmişimdir. Bu nedenledir ki, aşağıda yapılan genel geçer tespitlerin ve eleştirilerin hepsine bu yazının yazarı da muhatap olmak zorundadır.

Bu yazıda bahsi geçen küfür olayı ile tribünlerdeki şiddet ortamının birbirinden bağımsız olduğunu vurgulamam gerekir. Şiddet, ‘şiddetle’ futbol sahalarından uzaklaştırılması gereken bir olgu iken, küfürle bir tutulmamalıdır, en azından bu yazıya malzeme olan küfürle. Küfürden kastımız elbette üçüncü şahısların vukuatlı nüfus cüzdanlarında isimleri yazanlara, duyanların yüzlerini kızartacak sözler sarfetmek de değildir. Bahsi geçen küfür, Can Yücel hadi bilemedin Ferhan Şensoy dozunda olup, kullanılmadığı zaman neredeyse içinde geçtiği cümleyi eksik bırakan niteliktekidir.
Bu yazının amacı kesinlikle tribünlerde yer alan küfür olgusunun nasıl son bulacağına dair çözüm önerileri getirmek değildir. Zaten emniyet güçlerinin, yöneticilerin, tribün liderlerinin çözüm bulamadığı bir konuda yazarın bu işe girişmesi, yersiz bir çabadan öteye geçmez.

Aslında stadyumlarımızda sıklıkla rastladığımız küfür olayını salt futbol sahalarındaki boyutuyla irdelemek bizi sonuca götürmez. Öncelikle şunu kabul etmeliyiz; küfür, toplumumuzda yaşlı-genç, zengin-fakir, şehirli-taşralı, asker-sivil, öğrenci-öğretmen ayrımı gözetmeden kendisine yer bulabilmektedir. Hatta dünya üzerinde bizim kadar kalın bir argo sözlüğe sahip bir ulusun olmadığından dem vuran yazılar belleklerdedir. O kadar ki, küfürle mücadele yolunda veciz sözler tüketen kişilerin bile günlük konulmalarında küfür varlığını sürdürmektedir. Belki de küfrü yok etmeye başlamak için seçilen en yanlış mekandır tribünler. Zira; yöneticilerin küfrü aratmayan demeçleri, basının tüm karşılaşma boyunca küfür eden taraftarı maç sonrası ‘muhteşem’ diye nitelemesi ve onurlandırması, futbolcuların yayıncı kuruluşun saha kenarı mikrofonlarına yansıyan küfürleşmeleri, soyunma odası koridorlarında yankılanan argo sözcükler ile yaratılan futbol ortamında, tribündeki topluluğun küfür etmemesini beklemek polyanacılıktan öteye gitmez. Küfür etmesi istenmeyen taraftarların aile ocağından, yetiştikleri okullardan, askerlik dönemlerinden ve tüm sosyal çevrelerinden küfrü uzaklaştırmadan, stadyumlarda yaratıcılık sosuna bolca batırılan daha çok pop şarkısı bir argo terimler yumağını andıracaktır. Küfür nedeniyle kulüplere verilen onca cezaya, yapılan binlerce anonsa, taşınan yüzlerce pankarta rağmen küfrün tribünlerimizden temizlenememesinin baş nedeni, kanımca tüm sosyal yaşamımızda yer alması, bir mizah unsuru olarak kullanılması ve dahası yadırganmamasıdır. Stadyuma gelene kadar saati belli olmayan otobüse küfür eden, trafikte küfür eden, kuyrukta önüne geçenlere küfür eden, polis araması esnasında el konulan bozuk paralara küfür eden, TV programlarından en çok argo sözcüklerle kahkaha atan bireylerden oluşan bu toplumda, insanların yapılan anonslar ya da kendisini etkilemeyen para cezaları ile birer ‘aziz’e dönüşmesini beklemek ne derece gerçekçidir?

Taraftarlara yönelik yapılan ve küfre karşı olan anonsların bile sözlü tacize uğradığı bir ortamdan bahsediyoruz. Küfre verilen cezaların, edilen küfrün miktarının belirlenmesi için dakika üzerinden spor programlarında tartışıldığı, verilen cezalar sonrası yöneticilerin biz o kadar küfür etmedik diyebildikleri bu ortamda, toplu halde edilen küfürlerin maç stresi ile ortaya çıktığını söylemek de zor. Sahada yaşanılanların oluşturduğu stres küfrün gerçek nedeni olsaydı, insanların çok daha sakin olmalarını bekleyebileceğimiz internet ortamındaki taraftar sitelerinde küfrün bini bir para olmazdı. Ya da şampiyonluk kupası ile taraftarları ile bütünleşen futbolcular rakiplerine canlı yayında küfür etmezlerdi. Kişileri, belki de maçtan saatler sonra, klavye başında küfretmeye iten güdünün ne olduğu bulunmadan küfrün köküne kibrit suyu ekmek mümkün olamayacaktır.

Kanımca, korolar halinde edilen küfrün nedeni rakibe duyulan nefret de olamaz. Çünkü kendi yöneticisine, futbolcusuna, hatta hatta kale direğine bile ağız dolusu bağıranlardan bahsediyoruz. Sık sık maça gidenlerdenseniz, tribünde ahalisinin yaratıcılığından hakemin formasının renginin, rakibin dalağının, futbolcunun kullandığı araba markasının nasiplendiğine şahitlik etmişsinizdir. Karşı tribündeki üst komşusuna, hemşehrisine, belki de yakın akrabasına düşünmeden küfür eden topluluğu harekete geçiren şeyin nefret olmadığı aşikardır.

Fenerbahçe ya da Galatasaray’ın suskun tribünlerinden cılız da olsa yükselecek ve rakibi hedef alacak bir tezahüratın, tüm statta yankılanma süresi saniyelerle ölçülmekte, bu tezahüratları yayan koro sadece erkeklerden değil kadınlardan da oluşmaktadır. Bu sebepledir ki ‘tribünlerde yer alan bayan sayısı arttıkça küfür azalır’ cümlesi ile klişeleşmiş ters orantılı mantık kendisine dayanak bulamamaktadır. Zannediyor musunuz ki; ‘Yendik Mi Lan’ başlığına karar veren editörler arasında hiç bayan yoktu? Ya da ‘O… Çocukları’ başlığını atan gazetede hiç mi bayan muhabir çalışmıyordu.

Kıssadan hisse: Futbol ortamının aktörleri –yöneticiler, futbolcular, taraftarlar, basın vd.- kendi kendini kandırmak, kendisini temize çıkarmak adına sahte kampanyalar ile gündem oluşturmasınlar. İlla küfür yok edilmek isteniyorsa, önce aileyi, okulu, asker ocağını ve tüm sosyal yaşamı kapsayan bir kampanya başlatmak daha zor ama daha gerçekçi olur. Bunun da zorluğu; toplumumuzun argoyu bir mizah aracı, günlük hayhuyu renklendiren ve daha çekilebilir kılan bir imge olarak algılamasıdır.

Acı ama yadsınamaz bir gerçeği kabul etmeliyiz; yüksek sesle küfür duymaya dayanamayan hiç kimse bu ülkede futbola temas etmemelidir. Rahatsız olanları, açılışlarında profesörlerin sanatçılarla dövüştüğü sanat galerisi açılışları, başbakanımızın vatandaş ile olan ‘lan’lı konuşmaları ya da dünya barışı için açılan sergiye gelirken ellerindeki taş ve sopalara küfrü katık eden eylemciler yeterince tatmin eder.