29 YIL GEÇTİ UNUTAMADIK
12 Eylül 1980'de gözaltına alınanlar, işkence görenler ve idam edilenlerin yakınları anlatıyor...

12.09.2009 11:22
12 Eylül 1980’de Türkiye bambaşka bir sabaha uyandı. Sokaklarda tank paletlerinin sesleri yankılanıyordu. Herkes 10 yıl öncesinden kalma bir alışkanlıkla radyoyu açtı. Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Kenan Evren, askerin yönetime
el koyduğunu, sıkıyönetim ilan edildiğini, ikinci bir emre kadar sokağa çıkmanın yasak olduğunu söylüyordu. Bir gün sonra nasıl olduysa bıçakla kesilir gibi bitmesine rağmen, darbeden önce gazete manşetleri çıkan çatışmalarda ölen insanların haberleriyle doluydu. Darbeden sonra ise işkence, cezaevleri ve idamlar haber olmaya başladı. 1980-84 arasında 17 sol görüşlü, sekiz sağ görüşlü, 24 de adli mahkum, yani tam 50 kişi idam edildi. Onbinlerce insan işkence gördü. Yüzlercesi kayboldu. Aradan geçen 29 yılda Kenan Evren’in idamlar için “Netekim pişman değilim” cümlesi kimileri için tarihin tozlu sayfalarında kaldı ama oğlu idam edilen annenin bu cümleyi unutması mümkün olmadı. Cahit Akçam, o günlere tanıklık edenlerle konuşarak 12 Eylül’ün Adaleti adlı bir belgesel çekti. İşte bugün ilk kez Ankara İnşaat Mühendisleri Odası Genel Merkezi’nde gösterilecek olan o belgeselin hikayesi ve tanıkların anlattıkları...

Nur TOPRAKOĞLU / GAZETE HABERTÜRK - HT CUMARTESİ

Kendisi de 12 Eylül’de tutuklanıp sekiz yıl Mamak Cezaevi’nde kalan Cahit Akçam, askeri darbenin 29’uncu yılında gösterilecek belgeselin yapımcılarından biri. Belgeselde kameramanlıktan muhabirliğe çeşitli görevler üstlenen Cahit Akçam, 12 Eylül Adaleti adlı belgeselle ilgili sorularımızı yanıtladı...

12 Eylül’de gösterilecek belgesel ne anlatıyor?

12 Eylül döneminin, hukuk alanında yarattığı yıkımı, insanlar üzerindeki dehşeti
ortaya koyacak bir belgesel bu. Adı 12 Eylül Adaleti. Belgesel de bu yargılamalar, cezaevleri ve idam cezaları üzerinden yükseliyor. Mesela o dönemde Diyarbakır’da askeri savcı olan Ümit Kardaş, tanıklarımızdan biri. Ekrem Çelenk ise Dev-Yol
davasının yargıcı; geçen yıl şubat ayında öldü. Onunla 2008’in mart ya da nisan ayında röportaj yaptık. Bu belgeselde adalet düzleminde gerçekleşen bütün haksızlıkları, hukuksuzlukları ve insan hakları ihlallerini açıkça ortaya koymaya çalıştık.

Cezaevine girdiğinizde kaç yaşındaydınız?

24 yaşındaydım. Çıktığımda 32 olmuştum.

Cezaevine girmeden önce nasıl biriydiniz? Cezaevi hayatınızı nasıl değiştirdi?

Çok büyük işkencelere uğradık. Bizi istedikleri gibi kullanabilecekleri nesneler
haline getirmeye çalışıyorlardı. Belki istediklerini yapmak zorunda kaldık ama bizi hiçbir zaman teslim alamadılar.

Ne kadar kayıp verdi sizce Türk gençliği o dönemde?

Ortalama 18-25 yaş arası insanlardı. Dolayısıyla bu ülkenin bir kuşağını ezdiler.

Travma olarak tanımlanabilir mi bu yaşananlar?

Elbette. Topluma gözdağı verip sindirdiler. İnsanların büyük bir çoğunluğu akıl ve ruh sağlıkları yerinde dışarı çıktı ama tekrar biraraya gelemedi.

Kaç kişiyle görüştünüz belgesel için?

140 civarında. Aslında görüştüğümüz insanlar, görüşmek istediğimiz
insanlardan 100 kişi eksik.

Ne zaman başladınız çekimlere?

2008 yılının mart ayında başladık. Aşağı yukarı bir buçuk yıl oldu.

İdam edilen insanların aileleriyle konuştunuz. Onları nasıl ikna ettiniz?

Çok az kişi konuşmak istemedi. Örneğin Erdal Eren’in annesi ve ağabeyiyle
konuşamadık. Onun dışında idam edilenlerin yakınları o günlerde yaşanan olayları, nasıl bir duygu, düşünce dünyası içinde olduklarını bizimle paylaştı. Tabii bütün bu
anlatılanları dinlemek bizim için de kolay olmadı.

Ağladınız mı onları dinlerken?

Çekimlerde ağlamadım, ama o kadar birikmiş olmalı ki, daha çok kendimle baş başa kaldığım zamanlarda ağladım. O insanlara acılarını unutturmak mümkün değil. Ama insanların nasıl bir acı yaşadığını bilmeyenlere, duymayanlara
anlatmak gerekiyor. “Erdal Eren idam edildiğinde 17 yaşındaydı” cümlesinin nasıl bir ağırlığı olduğunu görmelerini sağlamak lazım.

Erdal Eren idam edildiğinde Mamak’ta mıydınız?

Hayır. O sırada emniyette gözetim altındaydım. İdam edildiğini polislerden öğrendim, çok üzüldüm.

Röportajları nasıl, nerede yaptınız?

İdam edilen arkadaşların ailelerinin evlerine gittik. Orası idam edilerek öldürülen insanların yaşadığı mekandı. Görüşmeler yaklaşık bir saat, 45 dakika sürdü. İstanbul’da Metris Cezaevi ile ilgili kısımları çekerken iki gün üst üste sekiz
saat çekim yaptığımızı hatırlıyorum.

İDAM EDİLENLERDEN BAZILARI

NECDET ADALI (20) 77 Temmuz’da gözaltına alındı. 8 Ekim 80’de idam edildi.

SERDAR SOYERGİN (20) 14 Eylül 80’de gözaltına alındı. 25 Ekim 80’de idam edildi.

ERDAL EREN (17) 2 Şubat 80’de gözaltına alındı. 14 Aralık 80’de idam edildi.

VEYSEL GÜNEY (23) 28 Aralık 80’de gözaltına alındı. 11 Haziran 81’de idam edildi. Cenazesi ailesine verilmedi.

AHMET SANER (22) 16 Nisan 80’de gözaltına alındı. 26 Haziran 81’de idam edildi.

KADİR TANDOĞAN (23) 16 Nisan 80’de gözaltına alındı. 16 Haziran 81’de idam edildi.

MUSTAFA ÖZENÇ (22) 7 Ocak 81’de gözaltına alındı. 21 Ağustos 81’de idam edildi.

İ. ETHEM COŞKUN (23) 29 Nisan 80’de gözaltına alındı. 13 Mart 82’de idam edildi.

SEYİT KONUK (26) 29 Nisan 80’de gözaltına alındı. 13 Mart 82’de İzmir’de idam
edildi.

NECATİ VARDAR (22) 30 Nisan 80’de gözaltına alındı. 13 Mart 82’de idam edildi.

ALİ AKTAŞ (27) 9 Haziran 80’de gözaltına alındı. 23 Ocak 83’te idam edildi.

ÖMER YAZGAN (27) 17 Ocak 81’de gözaltına alındı. 30 Ocak 83’te idam edildi.

ERDOĞAN YAZGAN (23) 17 Ocak 81’de gözaltına alındı. 30 Ocak 83’te idam edildi.

MEHMET KAMBUR (28) 17 Ocak 81’de gözaltına alındı. 30 Ocak 83’te idam edildi.

RAMAZAN YUKARIGÖZ (23) 17 Ocak 81’de gözaltına alındı. 30 Ocak 83’te idam edildi.

İLYAS HAS (29) 28 Aralık 80’de gözaltına alındı. 7 Ekim 84’te idam edildi.

HIDIR ASLAN (26)Şubat 80’de gözaltına alındı. 25 Ekim 1984’de idam edildi.

...........

RAKAMLARLA 12 EYLÜL

# 1 milyon 683 bin kişi 'fiş'lendi.

# 650 bin kişi gözaltına alındı.

# Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.

# 7 bin kişi idam istemiyle yargılandı.

# 517 kişiye idam cezası verildi.

# 259 kişinin idam dosyası Yargıtayca onandı.

# 49 kişi idam edildi.

# 71 bin kişi 141, 142 ve 163'den yargılandı.

# 98 bin 404 kişi 'örgüt üyesi' olmak suçundan yargılandı.

# 388 bin kişiye pasaport verilmedi.

# 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı.

# 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.

# 300 kişi 'kuşkulu bir şekilde' öldü.

# 171 kişinin 'işkenceden öldüğü belgelerle kanıtlandı.

# 14 kişi cezaevindeki uygulamaları protesto etmek için yaptıkları 'açlık grevi' sonucu yaşamını yitirdi.

# 1402 sayılı yasa nedeni ile 3 bin 854 öğretmenin ve 120 öğretim görevlisinin işine son verildi.

# 23 bin 667 derneğin faaliyeti durduruldu .

# İstanbul'da gazeteler toplam 300 gün yayımlanmadı.

# 31 gazeteci cezaevine konuldu.

# 300 gazeteci saldırıya uğradı.

# 3 gazeteci öldürüldü.

# 49 ton gazete, dergi ve kitap, sakıncalı olduğu için imha edildi.

http://www.haberturk.com/haber.asp?id=172216&cat=200&dt=2009/09/12

Flaş... Flaş... Cem yakalandı

Emniyet Müdürü Çapkın "bir hafta içinde yakalanacak" demişti. Daha 4 gün geçmeden dediğini yaptı gibi görünüyor.